Η ελληνική κιβωτός των πτηνών

Στο νοτιοδυτικό άκρο της Ελλάδας, στη Μεσσηνία, ο επίγειος παράδεισος της Λιμνοθάλασσας Γιάλοβα είναι υγρότοπος ευρωπαϊκής σημασίας και ο πρώτος που συναντούν στα Βαλκάνια τα μεταναστευτικά πουλιά που έρχονται από την Αφρική.
Κάθε φθινόπωρο και άνοιξη 2 δισεκατομμύρια πουλιά μεταναστεύουν από την Αφρική και από την Ασία προς την Ευρώπη, για να φωλιάσουν και να αναπαραχθούν. Διανύοντας χιλιάδες μίλια τα σμήνη φθάνουν στην Ελλάδα και σταθμεύουν στους βιότοπους.
Η Γιάλοβα ή Διβάρι απλώνεται ανάμεσα στον κόλπο του Ναυαρίνου και την παραλία της Βοϊδοκοιλιάς, ενώ καλύπτει μια περιοχή 5 τ. χλμ. και έχει μέγιστο βάθος περίπου ένα μέτρο. Το υδάτινο οικοσύστημα επικοινωνεί με τη θαλάσσια περιοχή του όρμου του Ναυαρίνου μ’ ένα μικρό κανάλι, ενώ παράλληλα δέχεται την εισροή γλυκών νερών, κυρίως από τους ποταμούς Τυφλομύτη και Ξερολάγκαδο.
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία δραστηριοποιείται στην περιοχή της Πύλου από το 1997. Στόχος της είναι η προστασία των σημαντικών οικοτόπων και ειδών με έμφαση στην ορνιθοπανίδα, ο προσδιορισμός ζωτικών ενδιαιτημάτων για τα είδη και ο καθορισμός διαχειριστικών μέτρων για τη διατήρησή τους.
Ως τώρα έχουν καταγραφεί πάνω από 270 είδη πουλιών στη Γιάλοβα, από το σύνολο των 442 ειδών που απαντώνται στην Ελλάδα. «Η λιμνοθάλασσα είναι από τους σημαντικότερους ορνιθολογικούς μεταναστευτικούς σταθμούς της Ελλάδας. Από τα 271 είδη πουλιών που έχουν παρατηρηθεί εδώ, τα 78 έχουν αναγνωρισθεί από ευρωπαϊκές συνθήκες ως απειλούμενα» εξηγεί ο υπεύθυνος προγράμματος της Ορνιθολογικής στην Πύλο κ. Γιώργος Μανέας και προσθέτει:
«Στους 16 διαφορετικούς τύπους οικοτόπων, απαντώνται 28 είδη θηλαστικών, 12 είδη νυχτερίδας, 30 είδη ερπετών, 4 είδη αμφιβίων και 16 είδη ψαριών κ.ά».

Προστατευόμενη περιοχή«Καταλαβαίνει κανείς γιατί η Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα είναι προστατευόμενη περιοχή ενταγμένη στο ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 ως Ζώνη Ειδικής προστασίας (ΖΕΠ), Καταφύγιο Aγριας Ζωής και Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΣΠΠ).
Επίσης στο Natura περιλαμβάνονται: η παραλία της Βοϊδοκοιλιάς, η οποία έχει κηρυχθεί "Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους", η νήσος Σφακτηρία, που είναι καταφύγιο για πολλά αρπακτικά πουλιά, και η παραλία Ρωμανού, η οποία είναι παραλία ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Καρέτα καρέτα. Παράλληλα, η λιμνοθάλασσα είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος και απαγορεύεται το ελεύθερο ψάρεμα, η κατασκήνωση, το κυνήγι, κατασκευαστικά έργα και φωτιές».
Το 1958 επιχειρήθηκε η αποξήρανση της λιμνοθάλασσας. Η ροή του ποταμού Ξερολάγκαδου μετατοπίστηκε, ώστε να καταλήγει στη Βοϊδοκοιλιά και οι πηγές του Τυφλομύτη στράφηκαν προς τον κόλπο του Ναυαρίνου. Το ευτύχημα είναι ότι η αποστράγγιση απέτυχε, λόγω των πλούσιων υπόγειων νερών, που δεν σταμάτησαν να αναβλύζουν. Με τον καιρό, η λιμνοθάλασσα επαναπλημμύρισε, με αποτέλεσμα την επανεμφάνιση πουλιών, ψαριών και καλαμιώνων.
«Το μέγεθος της λιμνοθάλασσας μειώθηκε κατά το 1/3, αλλά το μέγεθος των πραγματικών απωλειών είναι πολύ μεγαλύτερο, εάν υπολογίσουμε τη μείωση της βιολογικής ποικιλότητας ιδιαίτερα σχετικά με τους πληθυσμούς της ορνιθοπανίδας και ιχθυοπανίδας, της αλιευτικής παραγωγής, την υποβάθμιση και καταστροφή ενδιαιτημάτων και την εξαφάνιση ειδών από τη χώρα μας» επισημαίνει ο κ. Μανέας.
«Στα τέλη της δεκαετίας του ‘90, η υλοποίηση διαχειριστικών μέτρων από την Ορνιθολογική, στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράμματος Life-Nature, βοήθησε στην αποκατάσταση και ανάδειξη του υγροτόπου. Σήμερα η Γιάλοβα παραμένει ένα πλούσιο οικοσύστημα που φιλοξενεί πολλούς και θαυμαστούς επισκέπτες.
Το"Μονοπάτι της Φύσης" διασχίζει τους διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων της Λιμνοθάλασσας και είναι αγαπημένη διαδρομή οικοτουριστικών περιηγήσεων, που διοργανώνονται στην περιοχή από συνεργάτες της Ορνιθολογικής.
Η παρουσία και ποικιλία των ειδών πουλιών αποτελεί πόλο ενδιαφέροντος και θαυμασμού πολλών επισκεπτών, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να περπατήσουν στο μονοπάτι περιμετρικά της λιμνοθάλασσας, να ενημερωθούν, να γνωρίσουν και να παρατηρήσουν πουλιά με κιάλια και τηλεσκόπια, με τη βοήθεια εθελοντών και συνεργατών της Ορνιθολογικής», τονίζει ο κ. Μανέας.
Δεκάδες είδη
Πλήθος σπάνιων πουλιών
Οι ερωδιοί είναι από τα πιο χαρακτηριστικά πουλιά της λιμνοθάλασσας: Σταχτοτσικνιάς, Αργυροτσικνιάς, Λευκοτσικνιάς, Πορφυροτσικνιάς, Κρυπτοτσικνιάς, Μικροτσικνιάς, Νυχτοκόρακας και Γελαδάρης. Αλλα είδη είναι: Κορμοράνοι, Φαλαρίδες ή Καρακούσια, Βουτιχτάρια, Χαλκόκοτες, Νανοσκαλίδρες, Καλαμοκανάδες, Θαλασσοσφυριχτές, Βραχοκιρκίνεζα, Γερακίνες, Πετρίτες, Νανόμπουφοι και Κύκνοι. Συνολικά πάνω από δέκα είδη αρπακτικών ξεχειμωνιάζουν στο Διβάρι, καθώς και είδη παπιών. Τα Φοινικόπτερα ή Φλαμίνγκος έχουν παρατηρηθεί στη Γιάλοβα από το 1832 και είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά είδη που επισκέπτονται τη λιμνοθάλασσα.
Οι απειλές
Πολλοί είναι οι κίνδυνοι για τη λιμνοθάλλασα Γιάλοβας:

• Η διαταραχή του οικοσυστήματος από τη μειωμένη παροχή γλυκών νερών.
• Η ρύπανση των νερών από γεωργικές δραστηριότητες.
• Η μείωση της βιοποικιλότητας από την απώλεια φυσικών εκτάσεων και την κατάχρηση φυτοφαρμάκων.
• Το παράνομο κυνήγι.
• Η όχληση των πουλιών την εποχή της αναπαραγωγής και η θανάτωση ζώων, ιδιαίτερα ερπετών, από διερχόμενα αυτοκίνητα.
• Η ελεύθερη κατασκήνωση και η κίνηση οχημάτων σε ευαίσθητες περιοχές.
• Αυθαίρετες παρεμβάσεις, όπως καταπατήσεις, ισοπεδώσεις αμμόλοφων, ρίψη μπαζών και σκουπιδιών.

Το Περίπτερο Ενημέρωσης Ορνιθολογικής στον μόλο της Γιάλοβα λειτουργεί καθημερινά έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, 19:00-23:00. Το Κέντρο Ενημέρωσης Ορνιθολογικής στη λιμνοθάλασσα Γιάλοβα λειτουργεί καθημερινά έως και τον Οκτώβρη, 10:00-13:00 & 18:00-20:30 και κατόπιν συνεννόησης καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.Οικοπεριήγηση και παρατήρηση πουλιών πραγματοποιείται κάθε Τετάρτη και Σάββατο 19:00-20:30 κατόπιν έγκαιρης δήλωσης συμμετοχής στην Ορνιθολογική.
Τηλ. Ορνιθολογικής: 2108228704 - 2108227937
Τηλ. Προγράμματος Πύλου: 6981174509.
Διονυσία Λάγιου  -ΕΘΝΟΣ
kallipateira@pegasus.gr