Ο ρυπαίνων πληρώνει

H βασική αρχή του Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης «ο ρυπαίνων πληρώνει», σύμφωνα και με τη «Λευκή Βίβλο» της περιβαλλοντικής ευθύνης, ενισχύεται με την εφαρμογή της Οδηγίας 2004/35/ΕK «Περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση των ζημιών στο περιβάλλον», που ενσωματώθηκε στο εθνικό μας δίκαιο με το Προεδρικό Διάταγμα 148/2009.

Η Περιβαλλοντική Ευθύνη αναφέρεται σε βλάβες που προκαλούνται στη βιοποικιλότητα, στο έδαφος, στα επιφανειακά και υπόγεια νερά, ενώ καθιστά τον ρυπαντή και οικονομικά υπεύθυνο έναντι της λήψης των μέτρων και της κάλυψης του κόστους αυτών. Σύμφωνα με το Π.Δ. οι δημόσιες Αρχές θα πρέπει να μεριμνούν ώστε οι επιχειρήσεις να λαμβάνουν και να χρηματοδοτούν οι ίδιες τα αναγκαία μέτρα πρόληψης ή αποκατάστασης.

Η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν θα περιοριστεί αν δεν υπάρξει εξυγίανση του συστήματος.
Η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν θα περιοριστεί αν δεν υπάρξει εξυγίανση του συστήματος.

Η φιλοσοφία της Οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη συμβάλλει σε υψηλότερο επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος μέσω της λήψης όλων των αναγκαίων μέτρων πρόληψης και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς.

Στην Ελλάδα αρμόδια Αρχή για την εφαρμογή της είναι το Αυτοτελές Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών, το οποίο υπάγεται στην Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης Περιβάλλοντος & Ενέργειας του υπουργείου Περιβάλλοντος και συγκροτείται άμεσα.

Μια Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), η έκδοση της οποίας εκκρεμεί, θα ρυθμίζει ζητήματα υπαγωγής των επιχειρήσεων σε σύστημα υποχρεωτικής χρηματοοικονομικής ασφάλειας έναντι της περιβαλλοντικής ζημιάς, προκειμένου να εφαρμοστεί πλήρως η Οδηγία στις ανάγκες της χώρας μας.

Δεν εφαρμόζεται
«Η Κοινότητα, μετά από μακροχρόνιες διαβουλεύσεις για την περιβαλλοντική ευθύνη, αποφάσισε ότι τα περιβαλλοντικά αδικήματα επιβάλλεται να αντιμετωπίζονται δεόντως», εξηγεί η ειδική γραμματέας Επιθεώρησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας Μαργαρίτα Καραβασίλη.

«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε στη συγκεκριμένη Οδηγία μετά από μακρά συζήτηση, διότι από την υπάρχουσα εμπειρία διαπιστώθηκε ότι δεν εφαρμόζεται επαρκώς η κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία και πως οι διοικητικές ή άλλες κυρώσεις και ο προβλεπόμενος από το αστικό δίκαιο μηχανισμός αποζημιώσεων δεν επιφέρει αυτοδίκαια συμμόρφωση προς το δίκαιο προστασίας του περιβάλλοντος. Η μετακύλιση και της οικονομικής ευθύνης στις επιχειρήσεις είναι το μόνο εργαλείο ικανό να υποστηρίξει εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Στη χώρα μας επίκειται η θέσπιση κανόνων και προϋποθέσεων για την υποχρεωτική χρηματοοικονομική ασφάλεια επιχειρήσεων, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Π.Δ. για την περιβαλλοντική ευθύνη έναντι της περιβαλλοντικής ζημιάς, ώστε σε κάθε περίπτωση να υλοποιούνται τα μέτρα πρόληψης και αποκατάστασης της ζημιάς από τις ίδιες τις επιχειρήσεις μέσω συστήματος εγγυήσεων ή μέσω ασφάλιστρων», συμπληρώνει η κ. Καραβασίλη.

Είναι χαρακτηριστικό ότι φυσικά ή νομικά πρόσωπα που ενδέχεται να υποστούν τις αρνητικές συνέπειες της περιβαλλοντικής ζημιάς, καθώς και οι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στην προστασία του περιβάλλοντος μπορούν να ζητήσουν από τις Αρχές να αναλάβουν δράση σε περίπτωση βλαβών. Μάλιστα, τα πρόσωπα και οι οργανισμοί που θα καταθέσουν αίτηση ανάληψης δράσης θα έχουν τη δυνατότητα προσφυγής σε δικαστήριο ή σε έναν «ad hoc» οργανισμό για να αξιολογηθεί η νομιμότητα των αποφάσεων ή παραλείψεων της αρμόδιας Αρχής.

Συντονισμός
«Ηδη συγκροτείται η αρμόδια Αρχή που θα συντονίσει σε όλη τη χώρα την εφαρμογή της Οδηγίας. Σημαντικό ρόλο έχει η ‘’Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος’’ του ΥΠΕΚΑ, υπηρεσία που σύντομα θα αναβαθμιστεί. Υπάρχουν σκέψεις να έχει και ανακριτικές αρμοδιότητες, να συνεργάζεται θεσμικά με τις εισαγγελικές αρχές και την αστυνομία και να έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει άμεσα τις προβλεπόμενες διοικητικές και άλλες κυρώσεις», λέει η κ. Καραβασίλη.

«Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα η Υπηρεσία αντιμετωπίζει δυσκολίες που προέρχονται τόσο από ελλείψεις που οφείλονται στο νομοθετικό πλαίσιο που τη διέπει όσο και στην αναποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης στον συγκεκριμένο τομέα. Ωστόσο, μόνο η διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση, η ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών, καθώς και η συνεχής επαγρύπνηση των πολιτών μπορούν να εγγυηθούν την αποτελεσματική αποτροπή των περιβαλλοντικών εγκλημάτων».

Δημόσια διοίκηση
«Κλείνει το μάτι» στις παρανομίες

Οι επιχειρήσεις - ρυπαντές συνεχίζουν ανενόχλητες το έργο τους, εφόσον η Δημόσια Διοίκηση μέχρι σήμερα τους «κλείνει το μάτι» και η πλειονότητα των πολιτών παραμένει απαθής απέναντι στο πρόβλημα.

Από την άλλη, δήμοι, νομαρχίες και περιφέρειες αδειοδοτούν με μεγάλες καθυστερήσεις και δίχως να ελέγχουν τους περιβαλλοντικούς όρους.

«Τα προβλήματα εντείνονται από την "προβληματική" λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης. Από τους ελέγχους των Επιθεωρητών προκύπτει συχνά η διαπίστωση ότι η πλημμελής εφαρμογή της κείμενης περιβαλλοντικής και πολεοδομικής νομοθεσίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδιαφορία ορισμένων δημόσιων λειτουργών, σε όλα τα επίπεδα της Διοίκησης και ιδιαίτερα σε πολεοδομίες, δασαρχεία και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση».

Κάποιοι... πιέζουν
«Εκδίδονται οικοδομικές άδειες ακόμη και σε δάση, κατά παράβαση κάθε προβλεπόμενης διαδικασίας, επειδή κάποιοι επενδυτές "πιέζουν" και κάποιοι υπάλληλοι "ενδίδουν". Αν δεν υπάρξει εξυγίανση του συστήματος και διαύγεια, δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε βελτίωση της κατάστασης. Και ξέρετε, ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.

Μια Υπηρεσία, όσο καλά και να εργάζεται, δεν αρκεί. Πρέπει να γίνουν δομικές αλλαγές στη Δημόσια Διοίκηση, σε κάθε Υπηρεσία, να τεθούν κανόνες και να επικρατήσει διαφάνεια, ώστε να εκλείψουν οι "γκρίζες" περιοχές που επιτρέπουν τις συναλλαγές», εξηγεί η ειδική γραμματέας Επιθεώρησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Εταιρείες - παραβάτες
Χωρίς άδειες λειτουργίας για μεγάλο διάστημα

Η περιβαλλοντική αδειοδότηση είναι μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία, ενώ οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που οι ίδιοι οι φορείς εκμετάλλευσης υποβάλλουν δεν ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματικότητα.

Με αποτέλεσμα και οι Αποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων να παρουσιάζουν προβλήματα, που διαπιστώνονται κατά τους ελέγχους των επιθεωρητών, μετά την υλοποίηση.Παράλληλα, οι ελεγκτικές Αρχές δεν ελέγχουν τις επιχειρήσεις που αδειοδοτούν ούτε πριν ούτε μετά.

Ακόμη, όταν λήγουν οι περιβαλλοντικοί όροι διαπιστώνονται συχνά μεγάλες καθυστερήσεις, γιατί είτε οι φορείς εκμετάλλευσης δεν πάνε έγκαιρα να ζητήσουν ανανέωση είτε κι όταν το κάνουν, αργούν πάρα πολύ οι Υπηρεσίες να εκδώσουν τους νέους περιβαλλοντικούς όρους.

Ετσι, για μεγάλα διαστήματα λειτουργούν χωρίς άδειες λειτουργίας, άδειες διάθεσης των αποβλήτων τους κλπ.

«Πρόκειται για ένα χαοτικό πλέγμα και από την αδειοδότηση μέχρι την υλοποίηση ενός επενδυτικού σχεδίου χάνεται πολύτιμος χρόνος, με αποτέλεσμα να αποθαρρύνονται επενδυτές, να χάνονται σοβαρές επενδύσεις ή να μη γίνονται σύμφωνα με τους όρους περιβαλλοντικής προστασίας. Επικρατεί η φιλοσοφία του "αν με ανακαλύψουν, το πολύ να μου επιβληθεί ένα πρόστιμο".

Δεν είναι λύση το πρόστιμο ούτε καν ασπιρίνη και ιδιαίτερα για μεγάλες επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, τα πρόστιμα που επέβαλαν οι νομαρχιακές υπηρεσίες παλαιότερα ήταν πάρα πολύ μικρά, επειδή δεν υπήρχε θεσμοθετημένος τρόπος υπολογισμού του ύψους τους.

Πρόστιμα
Πλέον τα πρόστιμα είναι πιο ουσιαστικά και κυρίως πιο τεκμηριωμένα. Το μέγιστο πρόστιμο που μπορεί να επιβάλει σήμερα ο υπουργός είναι 2 εκατομμύρια ευρώ.

Ωστόσο δεν καλύπτει τα μέτρα πρόληψης και αποκατάστασης της ζημιάς, παρά μόνο την παράβαση που έχει συντελεστεί (διοικητική κύρωση).

Και επιπλέον συχνά αυτά τα πρόστιμα δεν πληρώνονται, γιατί οι νομικές υπηρεσίες των εταιρειών αξιοποιούν το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο υποβάλλοντας ενστάσεις και συχνά τις κερδίζουν διότι δυστυχώς η Διοίκηση δεν υποστηρίζεται από νομικούς.

Στόχος είναι η εξασφάλιση της συμμόρφωσης των επιχειρήσεων με την περιβαλλοντική νομοθεσία.

Σήμερα προχωράμε σε διαβούλευση με όλους τους κλάδους της βιομηχανίας, αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους για να βρεθούν λύσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Ηδη συνεργαζόμαστε με τον ΣΕΒ, προκειμένου να εξασφαλίσουμε συμμόρφωση στην περιβαλλοντική νομοθεσία», ολοκληρώνει η κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη.

Θριάσιο - Ασωπός
Στην Ελλάδα υπάρχουν χιλιάδες παράνομες δραστηριότητες, οι οποίες απορρίπτουν, μεταξύ άλλων, επικίνδυνες χημικές ουσίες στο περιβάλλον, ενώ πολλές επιχειρήσεις δεν διαθέτουν ούτε καν φορολογικό μητρώο. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) δεν ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματική λειτουργία των επιχειρήσεων και οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις είναι ελλιπείς και συχνά αναποτελεσματικές.

Στο Θριάσιο Πεδίο, σύμφωνα με το Εργατικό Κέντρο Ελευσίνας, Δυτικής Αττικής, λειτουργούν πάνω από 300 παράνομες επιχειρήσεις.

Το τεράστιο έλλειμμα ελεγκτικών μηχανισμών, για το οποίο ευθύνεται κυρίως η Δημόσια Διοίκηση, έχει δημιουργήσει μια ασφυκτική κατάσταση - αλαλούμ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ευρεία ρύπανση της λεκάνης του Ασωπού με εξασθενές χρώμιο και βαρέα μέταλλα, η οποία συντελείται από το 1969. Αυτοί οι ρύποι ανιχνεύονται από τον κάμπο της Θήβας, τη λιμνοθάλασσα του Ωρωπού, τη Χασιά και μέχρι το Μαρκόπουλο.

ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΛΑΓΙΟΥ-ΕΘΝΟΣ